رنگ روغنی چیست و چه کاربردی دارد؟

رنگ روغنی یکی از قدیمی‌ترین و بادوام‌ترین پوشش‌های رنگی است که برای سطوح مختلفی مانند سقف، دیوار، فلزات و چوب استفاده می‌شود. همانطور که از نام آن پیداست، پایه اصلی این رنگ، روغن است و برای رقیق کردن آن از حلال‌های نفتی مانند تینر استفاده می‌شود. در مقابل، رنگ‌های آب‌پایه مانند رنگ پلاستیکی، با آب رقیق می‌شوند. رنگ روغنی پس از اجرا، از طریق واکنش با اکسیژن هوا خشک می‌شود و به همین دلیل زمان خشک شدن طولانی‌تری دارد. با این حال، سطحی براق، مقاوم و قابل شست‌شو ایجاد می‌کند که برای فضاهای پرتردد و مرطوب ایده‌آل است.

 اجزای تشکیل‌دهنده رنگ روغنی

ترکیبات اصلی رنگ روغنی

 1. روغن خشک‌شونده (Drying Oil): معمولاً روغن کتان (Linseed Oil) که باعث چسبندگی و مقاومت میشه.

2. رنگدانه‌ها (Pigments): برای ایجاد رنگ‌های مختلف.

3. حلال (مثل تینر روغنی یا تربانتین): برای رقیق کردن رنگ و راحت‌تر شدن نقاشی.

4. رزین‌ها: برای افزایش درخشندگی و مقاومت سطح رنگ‌شده.

طبق سازمان استاندارد ملی ایران، ترکیبات رنگ روغنی باید مطابق با استانداردهای مشخصی باشد.

ویژگی های اصلی رنگ روغنی

مزایای کلیدی رنگ روغنی

ویژگی های رنگ های روغنی به صورت خلاصه عبارتند از:

1. دوام و ماندگاری بسیار بالا

2. قابلیت شست‌وشو و نگهداری آسان

3. پوشش دهی استثنایی

4. زمان خشک شدن مناسب

5. مقاومت شیمیایی عالی

6. انعطاف‌پذیری در اجرا

 ویژگی‌های محافظتی رنگ روغن 

محافظت از خوردگی 

     1. محافظت از سطح فلزات در برابر زنگ‌زدگی

     2. جلوگیری از نفوذ رطوبت به سطح

مقاومت در شرایط محیطی

    1. مقاومت در برابر اشعه ماوراء بنفش

    2. عدم تغییر رنگ در برابر نور خورشید

    3. ایجاد لایه ضد آب روی سطح

ویژگی‌های ظاهری

 درخشش و جلوه زیبا

1. سطح براق، نیمه براق و مات

2. عمق رنگ بالا و جذاب

یکدستی سطح

1. عدم لک شدگی و رگه‌ای شدن

2. هموار بودن سطح نهایی

 تفاوت در مفهوم و فلسفه

رنگ های روغنی به دو دسته‌ تقسیم میشن، دسته بندی اصلی (بر اساس ظاهر) دسته‌بندی کیفیتی (بر اساس مرغوبیت). که در ادامه انها رو با هم مقایسه میکنیم.

۱. دسته‌بندی اصلی (بر اساس ظاهر)

دسته‌بندی اصلی، بر اساس ظاهر نهایی رنگ و ویژگی‌های فیزیکی آن انجام می‌شود. در این نوع تقسیم‌بندی، معیار اصلی، میزان درخشندگی، قابلیت پوشش و نوع کاربرد رنگ است.به طور کلی رنگ‌های روغنی از نظر ظاهری به سه گروه اصلی تقسیم می‌شو:

  1. رنگ روغنی براق:

رنگ روغنی براق (Gloss Oil Paint) نوعی رنگ پوششی است که بر پایه‌ی روغن خشک‌شونده — معمولاً روغن کتان (Linseed Oil) — ساخته می‌شود. ویژگی بارز این نوع رنگ، درخشندگی سطح پس از خشک شدن است که جلوه‌ای شفاف، صیقلی و براق به سطح می‌دهد.
در رنگ‌های براق، نسبت رزین و روغن به رنگدانه بیشتر است؛ همین امر باعث انعکاس بهتر نور و ایجاد سطحی صاف و براق می‌شود.

رنگ روغنی براق از چند جزء اصلی تشکیل شده است:

1. روغن خشک‌شونده (Drying Oil):
معمولاً روغن بذر کتان که وظیفه‌ی ایجاد چسبندگی، دوام و براقیت سطح را بر عهده دارد.

2. رنگدانه‌ها (Pigments):
برای ایجاد رنگ‌های مختلف و خاصیت پوشانندگی. رنگ‌های روشن مانند سفید و کرم بیشترین کاربرد را دارند.

3. رزین‌ها (Resins):
باعث افزایش مقاومت و درخشندگی سطح می‌شوند.

4. حلال‌ها (Solvents):
مانند تینر روغنی یا تربانتین برای تنظیم غلظت رنگ و سهولت اجرا.

2. رنگ روغنی نیمه‌براق:

رنگ روغنی نیمه‌براق (Semi-gloss Oil Paint) نوعی رنگ بر پایه‌ی روغن خشک‌شونده است که از نظر میزان درخشندگی، بین رنگ براق و رنگ مات قرار می‌گیرد.
این نوع رنگ، ترکیبی از رزین‌های روغنی و رنگدانه‌هایی است که نسبت آن‌ها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود تا سطحی با درخشندگی ملایم و قابل‌شست‌وشو ایجاد کند.
در واقع، رنگ نیمه‌براق توازن میان زیبایی و کارایی را برقرار می‌کند؛ به‌طوری که هم جلوه‌ای زیبا دارد و هم ایرادات سطح را زیاد نمایان نمی‌سازد.

اجزای تشکیل‌دهنده‌ی رنگ روغنی نیمه‌براق مشابه سایر رنگ‌های روغنی است، اما با تفاوت در نسبت‌ها:

1. روغن خشک‌شونده (Linseed Oil):
عامل چسبندگی و ماندگاری رنگ است. میزان آن کمتر از رنگ براق ولی بیشتر از رنگ مات است.

2. رنگدانه‌ها (Pigments):
برای ایجاد رنگ‌های مختلف و افزایش قدرت پوشانندگی به کار می‌روند.

3. رزین‌ها (Resins):
میزان رزین در این نوع رنگ به‌گونه‌ای است که درخشندگی سطح را ملایم می‌کند.

4. حلال‌ها (Solvents):
معمولاً تینر روغنی یا تربانتین برای رقیق کردن رنگ در هنگام اجرا استفاده می‌شود.

3. رنگ روغنی مات:

رنگ روغنی مات نوعی رنگ است که پس از خشک شدن، سطحی بدون بازتاب نور و فاقد درخشندگی ایجاد می‌کند. در ترکیب آن نسبت پیگمنت (رنگدانه) به رزین بیشتر از انواع براق است، به همین دلیل سطح رنگ، زبرتر و جذب نور بیشتری دارد.

نتیجه‌ی این ویژگی، جلوه‌ای آرام، طبیعی و غیرانعکاسی است که عیوب سطح را تا حد زیادی پنهان می‌کند.

رنگ روغنی مات از اجزای زیر تشکیل شده است:

1. روغن خشک‌شونده (Linseed Oil):

پایه‌ی اصلی برای چسبندگی رنگ.

2. رنگدانه‌ها (Pigments):

ایجاد رنگ و پوشش سطح.

3. رزین‌ها (Resins):

موادی مانند سیلیکا که باعث کاهش براقیت می‌شوند.

4. حلال‌ها (Solvents):

برای رقیق کردن رنگ و تسهیل اجرا.

۲. دسته‌بندی کیفیتی (بر اساس مرغوبیت)

دسته‌بندی کیفیتی بر پایه‌ی کیفیت مواد اولیه، خلوص رنگدانه‌ها، نوع روغن و رزین به‌کاررفته و در نهایت دوام و ماندگاری رنگ صورت می‌گیرد.
در این دیدگاه، رنگ‌های روغنی به سه سطح اصلی تقسیم می‌شوند:

1. درجه یک (Professional):

رنگ روغنی درجه‌یک یا Professional با استفاده از مواد اولیه‌ی مرغوب، فرمولاسیون دقیق و استانداردهای صنعتی تولید می‌شود و نتیجه‌ی آن سطحی با کیفیت حرفه‌ای است. این نوع رنگ‌ها برای پروژه‌های بزرگ، ساختمان‌های لوکس و فضاهایی که دوام و زیبایی طولانی‌مدت نیاز دارند، مناسب‌اند.

رنگ روغنی درجه‌یک از چند جزء اصلی تشکیل شده که هرکدام تأثیر مستقیم بر کیفیت نهایی دارند:

1. رزین آلکیدی باکیفیت (Alkyd Resin)

وظیفه: ایجاد چسبندگی عالی، استحکام و سطح صاف

تفاوت با رنگ معمولی: خالص‌تر و فرآوری‌شده برای مقاومت در برابر ترک و پوسته شدن

2. روغن خشک‌شونده تصفیه‌شده (Refined Linseed Oil)

وظیفه: خشک شدن یکنواخت و جلوگیری از زرد شدن

نقش در دوام و انعطاف‌پذیری سطح

3. رنگ‌دانه‌های مرغوب (High-Purity Pigments)

وظیفه: ایجاد رنگ پایدار، پوشانندگی و مقاومت در برابر نور

تأثیر: رنگ در طول زمان محو نمی‌شود و جلوه‌ی درخشان خود را حفظ می‌کند

4. حلال‌ها (Solvents)

روان کردن رنگ برای اجرا پس از خشک شدن تبخیر شده و فیلم رنگی یکنواخت باقی می‌ماند

5. افزودنی‌ها (Additives)

شامل ضدکف، ضد رسوب و خشک‌کننده‌های کنترل‌شده

نقش: پخش یکنواخت رنگ و افزایش دوام سط

2. درجه دو (Artist):

در این میان، رنگ‌های درجه دو (Artist) به عنوان رنگ‌های میان‌رده شناخته می‌شوند که ترکیبی از کیفیت مناسب و قیمت قابل قبول ارائه می‌کنند. این رنگ‌ها برای هنرمندان تازه‌کار و پروژه‌های آموزشی یا داخلی بسیار مناسب‌اند.

رنگ روغنی درجه دو، سطح کیفیتی میانی رنگ‌های روغنی است که دارای مشخصات زیر می‌باشد:

  1. رنگدانه‌ها:

کیفیت متوسط، خلوص کمتر نسبت به درجه یک پوشش رنگی مناسب، اما نیاز به چند لایه بیشتر برای پوشش کامل

2. روغن و رزین:

روغن و رزین به نسبت متوسط، دوام خوب اما کمتر از درجه یک زمان خشک شدن نسبتاً طولانی‌تر از رنگ‌های درجه یک

3. بافت و درخشندگی:

براقیت متوسط توانایی حفظ رنگ و جلوه مناسب برای مدت زمان قابل قبول

2. درجه سه (Student):

رنگ روغنی Student Grade به عنوان رنگ‌های اقتصادی و آموزشی شناخته می‌شوند که هدف اصلی آن‌ها تجربه‌ی رنگ‌آمیزی با روغنی مشابه حرفه‌ای اما با هزینه کم است.

رنگ روغنی Student Grade ویژگی‌های خاص خود را دارد:

 1. رنگدانه‌ها:

کیفیت پایین‌تر نسبت به درجه یک و دو پوشش کم و نیاز به چند لایه برای رسیدن به رنگ کامل

بعضی رنگ‌ها ممکن است کمی شفاف یا کمتر غنی باشند

2. روغن و رزین:

ترکیب ساده‌تر و ارزان‌تر زمان خشک شدن معمولاً کوتاه یا متوسط مقاومت و دوام پایین‌تر در برابر نور، رطوبت و شست‌وشو

3. بافت و درخشندگی:

براقیت کم یا متوسط سطح رنگ معمولاً نرم و قابل اصلاح، اما نسبت به درجات بالاتر کیفیت پایین‌تری دارد

 مقایسه کلی دسته‌بندی اصلی و کیفی

<

 نتیجه‌گیری نهایی

اگر بخواهیم رنگ های روغنی را به‌صرفه و منطقی نگاه کنیم:

• برای کارهای دکوراتیو، ساختمانی یا تمرینی، بهتر است از رنگ‌های دسته‌ی اصلی (مات، نیمه‌براق یا براق) و در سطح Student یا Artist استفاده شود.
  این ترکیب هم قیمت مناسبی دارد، هم ظاهر خوبی می‌دهد.

• برای نقاشی‌های حرفه‌ای، تابلوهای فروشی یا کارهای گالری، رنگ‌های Professional با براقیت دلخواه بهترین گزینه هستند، چون کیفیت رنگدانه و پایداری‌شان بالاتر است.

برای مطالعه بیشتر درباره استانداردهای رنگ‌های روغنی می‌توانید به سازمان استاندارد ایران مراجعه کنید. همچنین، برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه انتخاب رنگ مناسب، از خدمات مشاوره آکام رنگ استفاده نمایید.

منابع:

• ScienceDirect – مطالعات درباره رنگ روغنی

• انجمن رنگ و رزین ایران

از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید، سپاسگزاریم. در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر، کارشناسان وب‌سایت آکام آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند.